Zehirlenme, vücuda toksik bir maddenin girmesi ile birlikte normal fonksiyonların bozulması demektir. Toksik dediğimiz madde ise; ağız, solunum veya deri yoluyla vücuda giren ve vücudun fizyolojik ve biyokimyasal mekanizmalarını bozan; hatta daha da ileri götürerek canlının ölümüne sebep olan kimyasal maddelerdir.

ADR kapsamında Sınıf 6.1.(Zehirli Madde(Toksik)) olarak belirtilmektedir. Tarım ilaçları, Arsenik, Siyanür, Floroaasetik Asit, Fenasil Bromür…v.s. sınıf 6.1. kapsamındadır. Sınıf 6.1 kapsamındaki kimyasal bakımdan kararsız maddeler gerekli önlemler alınmadıkça taşıma için kabul görmezler. Tanklarda ve haznelerde tepkimelere yol açabilecek bu maddelerin bulunmaması gerekmektedir. (ADR, Cilt 1, 2015: 191)

UN No: 1051, 1613, 1614 ve 3294’te bulunan ve tanımları karşılamayan susuz veya çözeltide Hidrojen Siyanür;

UN No: 1259(Nikel Karbonil) ve 1994(Demir Pentakarbonil);

UN No: 2249(Diklorodimetil Eter, Simetrik)

Taşınmasına izin verilmeyen maddeler arasındadır. (ADR, Cilt 1, 2015: 191)

Zehirlenmenin şiddeti; zehrin hangi yolla alındığına, miktarına ve insanın yapısına bağlıdır. Zehirlenmelerin büyük bir çoğunluğu evde gerçekleşmektedir. Özellikle 5 yaş altı çocuklarda sık rastlanmaktadır.

Zehirlenmeler; sindirim sistemi bozukluklarına (bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal); sinir sistemi bozukluklarına (bilinç kaybı, havale, hareketlerde uyumsuzluk); solunum sistemi bozukluklarına (nefes darlığı, solunumun durması, morarma); dolaşım sistemi bozukluklarına (nabız bozuklukları, kalp durması)  neden olmaktadır.  Belirtileri vücut sistemindeki bu değişiklikler ile fark edilebilmektedir.

Zehirlenme Çeşitleri:

1. Gıda Zehirlenmesi

En sık karşılaşılan zehirlenme çeşidi diyebiliriz. Özellikle tarihi geçmiş, rengi değişmiş veya açıkta kalmış bir gıdanın tüketilmesi zehirlenmeyi kaçınılmaz kılmaktadır. Zehirlenen kişi bol sıvı tüketimi sağlamalıdır.

Sindirim sistemindeki bozukluklar zehirlenmenin baş belirtileri arasındadır. Bu belirtilerin yanında ateş, sıvı kaybı, dışkıda kan, görme bozukluğu ve üç günden fazla ishal takip ediyorsa mutlaka doktora gidilmelidir.

2. Gaz Zehirlenmesi

Vücudu olumsuz yönde etkileyen gaz zehirlenmesi solunduktan sonra akciğere geçer ve alyuvar dediğimiz kırmızı kan hücrelerinin yapısını bozar. Kırmızı kan hücreleri vücuda havadaki oksijeni taşımakla görevlidir. Gaz solunduğunda ve buna uzun süre maruz kalındığında alyuvarlar oksijeni vücuda taşıyamaz hale gelir ki; bu durum beynin yapısına ve işleyişine zarar verir. Kalp ve diğer organlar işlevlerini yerine getiremez hale gelirler. Özellikle sinir sistemi bozuklukları (bilinç kaybı, baş dönmesi, havale…) en baş belirtisileridir.

Herhangi bir solunum anında, özelikle açık alana çıkılması tavsiye edilmekte olup, nefes alıp vermekte zorluk çekiliyorsa suni solunum yoluna gidilmelidir. Devam eden belirtilerde mutlaka doktora baş vurulması gerekmektedir.

UN No:  1016(Karbon Monoksit), 1040(Etilen Oksit) ve daha birçok madde (SINIF 2.3-ZEHİRLİ GAZLAR) grubuna girmektedir.

Taşıma için kabul edilmeyen gazlar da bulunmaktadır. Bunlar:

UN No: 2421(Azot Trioksit); 2186(Hidrojen Klorür- soğutulmuş sıvı); 2455(Metil Nitrit)… (ADR, Cilt 1, 2015: 136)

3. İlaç Zehirlenmesi

Bilinçsiz bir şekilde ilaç kullanılması, renkli olduğu için çocukların ilaçları merak etmesi ve şeker sanması ile yutması, yaşama isteğinin bitmesi ilaç zehirlenmelerine neden olan baş etmenlerdir.

Özellikle ilaçların çocukların ulaşamayacağı yerlerde bulundurulması gerekmektedir. Özellikle ağrı kesiciler, uyku ilaçları, antibiyotikler bilinçsizce kullanılmamalıdır. Mutlaka doktorun tavsiye ettiği ilaçlar kullanılmalı ve tavsiye ettiği dozdan fazla kullanılmamalıdır.

4. Yakıcı Madde Zehirlenmesi

ADR kapsamında Sınıf 5.1 Yakıcı maddeler olarak tanımlanır. Amonyum sülfat, baryum klorat, suni gübre ve nitrat bu gurupta yer almaktadır. Yakıcı maddeler, yanıcı olan tüm maddelerden uzakta bulundurulmalıdır.

Potasyum Nitrat, sodyum nitrat ve bir amonyum tuzunun karışımı; Amonyum bromat ve sulu çözeltileri ile bromatın bir amonyum tuzu ile karışımları… gibi maddeler ve karışımları taşıma için kabul edilmez. (ADR, Cilt 1, 2015: 166)

Yakıcı maddelerin birçoğu çocukların içecek zannedip içmesi ile meydana gelmektedir. Mide delinmesinden yemek borusunun yanmasına kadar da büyük sorunlara neden olmaktadır. Özellikle ses tonunda değişiklik, solunum güçlüğü, ağızda yanma, göğü ağrısı belirtilerin başında yer almaktadır. Bundan dolayı, bu tür maddeler vücuda zarar vermeden doktora başvurulmalıdır. Madde üzerinde alınacak önlemler kısmı dikkatli bir şekilde okunmalı ve önlemi alınmalıdır.