Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu himayesinde 30 Eylül 1957 tarihinde Cenevre’de yapılan ve 29 Ocak 1968 tarihinde yürürlüğe giren Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR) tehlikeli maddelerin uluslararası taşımacılığının belli şartlara tabi olarak yapılmasını sağlar.

Ülkemizde 01.01.2018 tarihinden itibaren Kamu Kurum ve Kuruluşlarının ADR koşullarını uygulama kapsamına alınması ile birlikte Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının da gündemine girmiştir.

SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA ADR UYGULAMALARI NEDEN DAHA KAPSAMLIDIR?

Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında; Karayolunda tehlikeli madde olarak kabul edilen Tehlike Sınıflarından Patlayıcılar hariç tüm sınıflar bulunmaktadır. (1.Patlayıcılar, 2.Gazlar, 3.Alevlenir sıvılar, 4.1 Alevlenebilir katılar, 4.2.Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler ve duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar, 4.3 Su ile temas ettiğinde alevlenebilir gazlar açığa çıkaran maddeler, 5.1 Yükseltgen (oksitleyici) maddeler, 5.2. Organik peroksitler, 6.1.Zehirli maddeler, 6.2 Bulaşıcı maddeler, 7. Radyoaktif maddele, 8.Aşındırıcı maddeler, 9. Muhtelif tehlikeli maddeler ve nesneler)

Bu yüzden ADR uygulamalarında detaylı çalışmalar yapılması gerekmekte ve Sınıf 6.2 bulaşıcı maddeler bulunmasından dolayı Tıbbi mesleki tecrübeye ihtiyaç duyulmaktadır.

ADR KAPSAMINDA TANIMLANAN SINIF 6.2  BULAŞICI MADDELER NELERDİR?

ADR’de Sınıf 6.2 başlığı bulaşıcı maddeleri kapsar. ADR amaçları uyarınca, bulaşıcı maddeler, patojen içerdiği bilinen ve içermesi beklenen maddelerdir. Patojenler, insanlarda ve hayvanlarda hastalığa neden olabilecek mikroorganizmalar (bakteriler, virüsler, riketsiya, parazitler, mantar dahil) ve prionlar gibi diğer ajanlar olarak tanımlanır.

Sınıf 6.2 maddeleri aşağıdaki şekilde alt gruplara ayrılır:

• İnsanları etkileyen bulaşıcı maddeler;
• Yalnızca hayvanları etkileyen bulaşıcı maddeler;
• Klinik atık;
• Biyolojik maddeler.

ADR’nin amaçları uyarınca dört başlıkta tanımlanır;

“Biyolojik ürünler” canlı organizmalardan türetilmiş, imal edilmeleri ve dağıtılmaları ilgili ulusal kurumların gerekliliklerine göre yapılan ve bu kurumlarca özel yetkilendirme gerektirebilen, önleyici sağlık hizmetleri, tedavi amaçlı veya insan veya hayvanlardaki hastalıkların teşhisi için veya geliştirme, deney veya araştırma amacıyla kullanılan ürünlerdir. Bunlar, aşılar gibi tamamlanmış veya tamamlanmamış ürünleri içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir;

“Kültürler” patojenlerin kasıtlı olarak yayıldığı bir sürecin sonucunda meydana gelir. İnsan veya hayvan hasta örneklerini içermez.

“Tıbbi veya klinik atıklar” hayvanların veya insanların tıbbi tedavileri veya biyo-araştırma sonucu ortaya çıkan atıklardır;

“Hasta örnekleri” araştırma, tanı, inceleme, hastalık tedavisi ve hastalığın önlenmesi amacıyla taşınan ifrazat, salgı, kan ve kan bileşenleri, doku ve doku sıvıları ile vücut kısımlarını içeren, ancak bunlarla sınırlı olmayan, insanlardan veya hayvanlardan doğrudan alınan insana veya hayvana ait malzemedir.

Bulaşıcı maddeler, Sınıf 6.2 altında sınıflandırılır ve uygun olduğu üzere UN No. 2814, 2900, 3291 veya 3373 kayıtlarına atanır.

SINIF 6.2 BULAŞICI MADDELERİN UN NO’LARININ TESPİTİ NASIL YAPILIR?

Kimyasal Maddelerin MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) bilgilerine bakılarak UN NO atamaları yapılabilirken, Biyolojik ürünlerin (kan, aşı, vücut sıvısı, bos, serum vb.) MSDS’leri olamayacağından tıbbi mesleki tecrübeye sahip olunması, ADR uygulamalarında önemlidir.

6.2 bulaşıcı maddelerin UN No. 2814, 2900, 3291 veya 3373 kayıtlarına atanabilmesi için gönderimi veya alımı yapılan biyolojik ürünün patojen içerip içermediği, muaf örnek olup olmadığı vb. özelliklerinin tam olarak bilinmesi ve taşınma işlem prosedürlerinin buna göre belirlenmesi gerekmektedir.

Kategori A: Maruz kalma durumunda sağlıklı insanlarda veya hayvanlarda kalıcı sakatlığa, hayati tehlikeye sahip veya ölümcül bir hastalığa neden olabileceği göz önünde bulundurularak taşınan bulaşıcı maddelerdir. Örneğin;

Clostridium botulinum (yalnızca kültürler) Coxiella burnetii (yalnızca kültürler) Kırım Kongo kanamalı ateş virüsü

Escherichia coli (koli basili), verotoksijenik (yalnızca kültürler) vb. Mycoplasma mycoides – Bulaşıcı bovin plöropnömoni (yalnızca kültürler)

Kategori B: Kategori A kriterlerine uymayan bulaşıcı bir madde. Kategori B’de yer alan bulaşıcı maddelerdir.

Örn; Hepatit B + tanısı konmuş bir hasta örneğinin ya da Escherichia coli (koli basili), verotoksijenik kültürlerinin UN No. 2814 ya da 3373 olarak atanması tamamen Tıbbi mesleki tecrübe gerektirir. ADR’deki Tablolarda adı geçen bakteri ve virüslerin tanınmasının yanısıra teşhiste kullanılan laboratuvar testlerinin bilinmesi doğru UN NO’ya atama yapılmasında önemli bir kriterdir.

Asuman PERTİN
Biyolog / Nükleer Tıp
Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı