Temel besin kaynağımızın iki önemli ayağından birini oluşturan hayvansal üretim, dengeli ve sağlıklı beslenmek için vazgeçilmezidir. Protein ve mineral maddeler bakımından zengin olan hayvansal gıdalar, vücudumuzun üretemediği aminoasitler açısından da bitkisel gıdalara göre oldukça zengindir. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile doğru orantılı olan hayvansal gıdaların tüketimi, gelişmiş ülkelerde yaşayanların günlük tüketiminde önemli bir paya sahiptir.

Hayvansal gıdaların üretiminde kullanılan yem katkı maddeleri, üretim miktarını arttırmasının yanı sıra hijyen ve standartların iyileştirilmesi açısından üreticiler için en önemli desteği sağlamaktadır. Günümüzde tüketiciler insan sağlığı, gıda güvenliği ve çevrenin korunması gibi konularda oluşabilecek tehlikelere karşı eskisinden daha fazla duyarlılık göstermektedir. Bu nedenle üretim aşamasında kullanılan ve hayvan sağlığını dolayısıyla da insan sağlığını etkileyebilecek katkı maddelerinin kullanımı, tarımda kullanılan pestisit vb. ilaç kalıntıları, GDO’lu ürünler ve gübre kullanımına kadar pek çok konuda oldukça hassas davranmaktadırlar. Aynı zamanda ürünlerin saklanması, taşınması veya depolanması gibi konular da tüketicilerin titizlikle üzerinde durduğu konular arasındadır. İlgili merciler bu hassasiyetleri göz önünde bulundurarak önlemler almakta ve insanlarına güvenli gıda temini konusunda çalışmalar ve iyileştirmeler yapmaktadırlar. Gerek depolama, gerek taşıma, gerekse dağıtım aşamalarında ADR kuralları ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının yayınlamış olduğu mevzuatlar çerçevesinde tarafların yükümlülükleri açısından uyulması gereken kural ve standartlar belirlenmiştir.

Yem katkı maddeleri, yemden yararlanmayı arttırdığı gibi, ürün miktarını ve kalitesini de iyileştirmek için kullanılır. Aynı zamanda üretim maliyetini düşürülmesine yardımcı olur. Üreticiler hayvan sağlığını korumak için de yem katkı maddelerinden sıklıkla yararlanırlar. Ancak yem katkı maddelerinin bir kısmı tehlikeli madde sınıfına girebilmektedir. Yem sektöründe bizzat hammadde olarak kullanılan tehlikeli maddeler alevlenir sıvı, aşındırıcı sıvı, kendiliğinden yanmaya yatkın madde veya çevreye zararlı madde şeklinde olabilmektedir. Aşağıda yem sektöründe kullanılan katkı maddelerinden tehlikeli madde sınıfına girebilecek olanlar ele alınmıştır

Koruyucular

Yemlerin bozulmadan uzun süre saklanabilmelerini sağlayan maddelerdir. Yemlerin mikroorganizmaların etkisinden korunması için fumarik asit, laktik asit, asetik asit, propiyonik asit, sorbik asit ve formik asit, benzoik asit, sitrik asit, asetik asit, malik asit ve glukonik asit gibi organik asitler ve tuzları yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu maddeler yemden yararlanmayı arttırır, mikrobiyolojik bozulmaya karşı koruyuculuk sağlar. Yemin bağırsaklarda sindirimini kolaylaştırır ve hayvanın sağlığına koruyucu etki yapar. Organik asitler hayvanlarda rumen fermantasyonunu düzenleyerek metan oluşumunu azaltır. Yeme veya suya katılarak kullanılırlar (Van Dam 2006). Sodyum bisülfat, sodyum sorbat, potasyum sorbat, kalsiyum sorbat, sodyum bisulfit, sodyum propiyonat, kalsiyum propiyonat, potasyum propiyonat, amonyum propiyonat, sodyum sitrat, potasyum sitrat, kalsiyum sitrat, L-tartarik asit, sodyum L-tartarat, potasyum L-tartarat, potasyum sodyum L-tartarat, ortofosforik asit, hidroklorik asit ve sülfürik asit yemlerde koruyucu olarak kullanılan maddelerden bazılarıdır.

Emülgatörler

Yemlerin içeriğinde bulunan iki ya da daha fazla birbirine karışmayan fazdan homojen bir karışım oluşturan veya bu homojen karışımı muhafaza eden maddelerdir. Enerjiyi artırmak amacıyla yeme eklenen yağın yem içerisindeki diğer maddelerle hızla emilimi için kullanılır. Bu amaçla en yaygın olarak kullanılan madde lesitindir.

Stabilizatörler

Bozunmayı önlemek için kullanılır. Yem maddelerinin dayanıklılığını, besleyici değerlerini arttırmak için kullanılır. Emülgatörlerle homojen hale getirilen maddelerin tekrar ayrışmasını önleyerek, üretim zinciri içinde aynı kıvamda bulunmasını sağlar. Antioksidanlar ve jelatin gibi maddeler bu amaçla sıkça kullanılmaktadır.

Jelleştirici Ajanlar

Kıvam arttırıcı veya jelleştirici bir etki vermek amacıyla suda çözünebilen polimerik maddelerdir. Gam olarak adlandırılır. Yem maddelerinde de jel oluşumunu arttırmak için eklenir. Emülgatör, stabilizatör ve gam olarak kullanılan maddelerden bazıları lesitin, agar, keçiboynuzu zamkı, karragenan, aljinatlar, tragakant gamı, modifiye nişastalar olarak sıralayabiliriz. Bağlayıcılar, yem katkı maddelerine kıvam kazandıran veya akışkanlıklarını ayarlayan yardımcı ürünlerdir.

Topaklaşmayı Önleyici Maddeler

Yem partiküllerinin birbirine bağlanmadan serbest akışkanlık içinde hareket etmelerini sağlar.

Radyonükleid Kontaminasyondan Koruyucular

Radyonükleitlerin emilimini baskılayan ya da atılımlarını artıran maddelerdir. Bu amaçla ferrik (III) amonyum hekzasiyanoferrat (II) ve bentonit kullanılmaktadır.

Asitlik Düzenleyiciler

Bu maddeler, yemlerin pH değerini düzenleyen maddelerdir. Koruyucu etkisi var. Esmerleşmeyi önler. Asetik asit, Hidroklorik asit, sülfürik asit, fumarik asit, malik asit, sodyum karbonat, potasyum karbonat, amonyum karbonat, sodyum sülfat, potasyum hidroksit, sodyum hidroksit gibi pek çok bileşen kullanılmaktadır.

Renklendiriciler

Gıdalara renk vermek veya rengini düzeltmek için kullanılır. Renklendirici katkı maddeleri elde ediliş şekillerine göre doğal ve yapay renklendiriciler olarak ikiye ayrılır. Doğal renklendiriciler bitkisel, hayvansal ve mineral kaynaklardan elde edilir. Bitkisel kaynaklı olarak yonca, mısır gluteni, kırmızıbiber, kadife çiçeği gibi ürünler, doğal kaynaklardan ekstrakte edilen lutein, kapsantin, likopen gibi maddeler ile çeşitli sentetik kaynaklar da kullanılmaktadır. Ayrıca süs balıkları ve kuşlarının yem maddelerine renk vermek amacıyla kullanılan maddeler de bulunmaktadır. Bunlar arasında acis brilliant green, bixin, caramel colors, demir oksit kırmızısı vs. sayabiliriz.

Çevreyi Olumlu Etkileyen Katkılar

Ruminantlarda metan gazı oluşumunu azaltmak için kullanılan maddeler ile kanatlı kümes hayvanlarında fitin fosforundan yararlanmayı artırıcı etki gösteren fitaz enzimi sayılabilir. Rumende mikroorganizmaların bol miktarda metan üretmesi hem yem enerjisinin metan gazı şeklinde kayba uğramasına hem de atmosfere yayılan metanın nedeniyle kirliliğe yol açar.

Gerek kendi çalışanları gerekse çevre ve insan sağlığı açısından hizmet alacakları Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanının yol göstericiliğinde, yeterli eğitim ve bilgilendirmelerle riskler minimize edilebilecek ve bilinçli ve sağlıklı üretim adımları atılmış olacaktır.

Yasal Dayanaklar:

Yukarıda bahse konu tehlikeli maddelerle iştigal eden tüm işletmeler; Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından 11/06/2019 tarih ve 44011 sayılı bakanlık makam olur ile yürürlüğe konulan TEHLİKELİ MADDE FAALİYET BELGESİ DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNERGE ’ye göre Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi (TMFB) almak ve yetkilendirilmiş Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlık Kuruluşlarından hizmet almak zorundadır.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca Yetkilendirilmiş Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Kuruluşu (TMGDK) olarak yem sektöründe uzman ve tecrübeli danışmanlarımızla işletmenize detaylı ve teknolojik çözümler sunarak avantajlı duruma gelmenize yardımcı oluyoruz. İhtiyacınız olan Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı (TMGD) hizmetini size en iyi ve hızlı şekilde veriyoruz. Daha detaylı bilgi almak isterseniz bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi (TMFB)  başvurularınızda beyan edilmesi zorunlu olan TMFB (Ek-3) raporunu işletmeniz için konusunda uzman danışmanlarımızla hatasız ve eksiksiz olarak hazırlayabiliriz.

Not:  TMFB (Ek-3) Raporu sadece Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmalığı Kuruluşlarınca (TMGDK) verilebilmektedir.

 

Kaynaklar:

1. www.tarimorman.gov.tr ‘Yem Katkı Maddeleri Fonksiyon Grupları’

2. www.turkchem.net Makale&İnceleme ‘Yemlerde Kullanılan Katkı Maddeleri’